İsveç’te noel gelenekleri ve önemli tarihlerle ilgili birçok bilgiyi bu yazımızda bulabilirsiniz.
İsveç’te Noel, pek çok renkli gelenek ve etkinlikle kutlanır. Lucia günü, hediyeler, zencefilli kurabiye yapımı, Noel yemekleri ve süslenmiş çam ağaçları bu dönemin ayrılmaz bir parçasıdır. İnsanlar evlerini temizler, mum döker, sosis doldurur, karamel yapar, Noel süslerini çıkarır ve çam ağacını süsler. Noel arifesi akşamı, birçok kişi gece yarısı ayinine katılırken, Noel sabahı ise erken saatlerde kilisede düzenlenen julotta ayinine gitmek gelenekseldir.
Noel Kartları ve Postanesi
- yüzyılın sonlarında Jenny Nyström, İsveç’e yeni bir tür Noel kartı konsepti getirdi ve İsveçliler Noel kartı göndermeye başladı. 20. yüzyılın ortalarından itibaren, Postnord tarafından özel Noel pulları basılmaya başlandı. Ayrıca Noel döneminde özel kırmızı posta kutuları koyularak Noel kartlarının gönderimi teşvik edilir.
İsveç’te Noel Ağacı
Noel ağacı geleneği İsveç’e 1700’lerde gelmiştir. İlk süslenmiş çam ağaçları, 1800’lerde soylu ailelerin evlerinde görülmeye başlamış ve giderek popülerleşmiştir. İsveç’te çam ağaçları genellikle Noel arifesinden birkaç gün önce süslenir. Kiliselerde yer alan süslenmiş çam ağaçları, Cennet Ağacı’nı temsil eder.
Not: 2010 yılında yapılan bir araştırmaya göre, İsveç’te her beş Noel ağacından birinin çalındığı tespit edilmiştir.
Noel Hediyeleri
Noel hediyesi verme geleneği 1600’lere dayanır. Hediyeler kapıya bırakılır ve kapıya hızlıca vurulup kaçılırdı. Bu gelenek, “julklapp” (Noel kapı tıklaması) terimini doğurmuştur. 1700’lerde hediyelere dostane şiirler yazma geleneği ortaya çıktı.
Günümüzde İsveçliler Noel hediyelerine oldukça önem verir. Yapılan bir araştırmaya göre:
- %22’si 2000-3000 SEK harcar.
- %15’i 5000 SEK’e kadar çıkar.
- %19’u ise 1000-2000 SEK arasında harcama yapar.
İsveç’in Noel Yemekleri
Noel sofrası, İsveç mutfağında önemli bir yere sahiptir ve restoranlarda bile uzun süre öncesinden servis edilmeye başlanır. Geleneksel julbord, şu yemeklerden oluşur:
- Domuz eti: Noel jambonu, sosisler, köfte ve tütsülenmiş ürünler.
- Balık: Marine edilmiş ringa balığı, somon ve lutefisk.
- Kış sebzeleri: Lahana çeşitleri (örneğin, brunkål ve grönkål).
Tatlı olarak sütle pişirilen pirinç lapası (risgrynsgröt) oldukça popülerdir. Geleneksel olarak lapaya bir tatlı badem eklenir; bademi bulan kişinin gelecek yıl evleneceğine inanılır.
Dopparedagen: Noel Arifesi
Noel arifesi, İsveç’te dopparedagen (ekmeği et suyuna batırma günü) olarak da bilinir. Bu gelenek, kurutulmuş ekmeği Noel jambonu pişirildikten sonra kalan et suyuna batırarak yumuşatma ihtiyacından doğmuştur.
Diğer Noel Gelenekleri
- Noel süslemeleri: Noel döneminde mağaza vitrinleri ve sokaklar erkenden süslenir.
- Noel müziği: İsveç’te Noel şarkıları büyük önem taşır.
- Noel pazarları: El işi ürünler ve Noel temalı hediyelik eşyalar satılır.
Tarihte, tüm aile üyelerinin Noel öncesinde topluca yıkandığı julbadet (Noel banyosu) gibi gelenekler de bulunmaktaydı.
İsveç’te Noel, sadece bir tatil dönemi değil, aynı zamanda köklü geleneklerin ve toplumsal bağların güçlendiği özel bir dönemdir. Bu gelenekler, modern yaşamın etkisiyle zamanla değişiklik gösterse de, İsveçliler için Noel, hala bir araya gelme ve paylaşma zamanı olarak görülmektedir.
Noel Dönemi ve İsveç’te Önemli Günler
Noel dönemi, dördüncü Pazar gününden başlayarak Noel arifesine kadar devam eden özel bir zamandır. Bu süre zarfında çeşitli önemli günler kutlanır. İsveç’te bu döneme dair günler ve gelenekler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Advent (Noel’e Hazırlık Dönemi)
Advent, Noel’den dört hafta önce başlar ve her Pazar farklı bir anlam taşır:
- Birinci Advent: Noel’in gelişine ilk adım.
- İkinci Advent
- Üçüncü Advent
- Dördüncü Advent: Noel’e en yakın Pazar.
Önemli Tarihler ve Kutlamalar
| Tarih | Gün | Açıklama |
|---|---|---|
| 13 Aralık | Lucia Günü | Işığın gelişini kutlayan özel bir gündür. |
| 21 Aralık | Kış Dönümü | Yılın en kısa günü. |
| 23 Aralık | Noel Arifesi Arifesi (Lilla Julafton) | Bazı bölgelerde kutlanan, resmi olmayan bir gelenek. |
| 24 Aralık | Noel Arifesi (Julafton) | İsveç’te en önemli Noel günü. Aynı zamanda “Dopparedagen” olarak da adlandırılır. |
| 25 Aralık | Noel Günü (Juldagen) | Resmi tatil. |
| 26 Aralık | Noel’in İkinci Günü (Annandag Jul) | Resmi tatil. |
| 6 Ocak | Epifani (Trettondedag Jul) | Üç müneccimin anıldığı bu gün, aynı zamanda Ortodoks geleneğinde İsa’nın vaftiziyle ilişkilendirilir. |
| 13 Ocak | Noel’in Sonu (Tjugondedag Jul) | İsveç’te “Knut Günü” olarak bilinir; bu gün, Noel süslemeleri kaldırılır. |
| 2 Şubat | Işık Bayramı (Kyndelsmässodagen) | Kilise takvimine göre Noel dönemi bu tarihte sona erer. |
Tarihi Değişiklikler
Eskiden İsveç’te Noel döneminde daha fazla resmi tatil vardı.
- Üçüncü ve Dördüncü Noel Günleri: Bu günler, 4 Kasım 1772 tarihli bir kararla resmi tatil olmaktan çıkarılmıştır.
İsveç’te Noel Gelenekleri
İsveç, Noel dönemini uzun bir süreç olarak kutlar. Advent’te mumlar yakılır, Lucia Günü’nde beyaz kıyafetler ve ışık taçlarıyla geçit törenleri yapılır. Noel Günü ve sonrasında ise aile yemekleri, hediyeler ve geleneksel eğlenceler öne çıkar.
Noel dönemini planlarken yukarıdaki tarihleri ve kutlamaları göz önünde bulundurabilirsiniz. İsveç’te bu özel günlerin her biri, kültürel anlamda zenginlikler barındırır.